چگونه فضائل اخلاقی را در کودکان پرورش دهیم؟
بسیاری از والدین دوست دارند فرزندانی داشته باشند که مقید به موازین اخلاقی باشند، اما روش هایی که به کار می برند، گاهی روش های نادرستی است که نتایج منفی را به دنبال می آورد. برخی از راه های پرورش فضائل اخلاقی در کودک عبارتند از:
– باور و شناخت ارزش های اخلاقی خود
والدین قبل از آنکه ارزش های اخلاقی کودک را پرورش دهند، باید در مورد باورها و ارزش های خود شناخت مناسب داشته باشند. بنابراین بهتر است در یک فرصت مناسب به شناسایی آن ها بپردازند؛ سپس آن ها را به فرزندان خود انتقال دهند و کمک کنند ارزش های اخلاقی مناسبی کسب کنند؛ به عنوان مثال والدینی که کمک کردن به دیگران را جزء ارزش های خود نمی دانند، نمی توانند این رفتار را در کودک پرورش دهند.
– تقویت خداباوری
اعتقاد به خدا و باورهای دینی، پایبندی به اصول اخلاقی را تسهیل می سازد و موجب می شود فرد نیروی قوی تری برای دوری از اعمال غیر اخلاقی داشته باشد. بنابراین باید از همان دوران کودکی به تقویت خداباوری در کودک پرداخت و او را با مفاهیم توحیدی و اخلاقی آشنا کرد.
باید از دوران کودکی به تقویت خداباوری در کودک پرداخت و او را با مفاهیم توحیدی آشنا کرد
– تقویت ارزش ها و مسائل اخلاقی
برخی از والدین انجام رفتار بر اساس اصول اخلاقی از سوی کودکان را عادی می دانند و نسبت به آن بی توجه اند. این مسأله ممکن است موجب دلسردی فرزندان شود. بنابراین به منظور تقویت و تداوم این رفتارها، باید کودکان مورد تشویق قرار گیرند و در مقابل، در صورت مشاهده یک عمل غیر اخلاقی از آنان، والدین واکنش مناسب نشان دهند.
– جلوگیری از شکل گیری عادت های ناپسند
همچنان که باید برای شکل گیری عادت های پسندیده در کودکان تلاش کرد، لازم است زمینه پیدایش عادت های نامطلوب در آنان را نیز از بین برد. در برخی موارد زمینه پیدایش این عادت ها ندانسته، به وسیله خانواده ایجاد می شود.
به عنوان نمونه، اگر در خانواده بین کودکان تبعیض وجود داشته باشد و کودکان از توجه و محبت یکسان والدین یا یکی از آن ها برخوردار نشوند، یا موفقیت و امتیاز یکی را به رخ دیگری بکشند و او را تحقیر و سرزنش کنند، زمینه برای ایجاد حسادت تشدید می شود.
توجه به این نکته لازم است که در ایجاد و پرورش عادت های مطلوب و نیز از بین بردن رفتارهای ناپسند، باید از ایجاد محدودیت شدید، زور و اجبار خودداری کرد. در صورت استفاده از این روش ها، هرچند ممکن است رفتار مورد نظر در کودک مشاهده شود، اما این رفتار در او درونی نمی شود و در فرصت هایی که به دور از اجبار و تحمیل دیگران باشد، خواسته خود را انجام خواهد داد.
– در کمین فرصت های مناسب
آموزش ارزش های اخلاقی در منزل مانند آموزش رسمی مدرسه، ساعت و زمان و برنامه مشخصی ندارد. پدر و مادر برای ایجاد رفتارهای شایسته، باید در کمین فرصت ها باشند. در زندگی روزمره و در مدت زمانی که فرزندان با والدین به سر می برند، فرصت های زیادی پیش می آید که بتوان ذهن آن ها را نسبت به مسائل اخلاقی آشنا ساخت. زمان تماشای یک فیلم اخلاقی و… فرصت هایی هستند که می توان با کودک در مورد ارزش های اخلاقی صحبت کرد. البته توجه به این نکته لازم است که در آموزش مسائل اخلاقی، بایستی ویژگی های سنی کودکان و میزان درک آن ها از ارزش های اخلاقی را مد نظر داشت.
پدر و مادر برای ایجاد رفتارهای شایسته در کودک، باید در کمین فرصت ها باشند
– رابطه صمیمانه و محترمانه
یکی از بهترین راه ها برای تقویت اخلاق در کودکان، برقراری رابطه ای صمیمانه و محترمانه با اوست.
– عدم شکاف بین گفتار و کردار
کودکان اصول اخلاقی را تنها با شنیدن و خواندن یاد نمی گیرند، بلکه اصول اخلاقی باید در زندگی روزمره کودکان وارد شود تا آن ها را برای خود درونی کنند. بنابراین لازم است والدین دائم بر اهمیت فضیلت ها تأکید و بچه ها رفتارهای اخلاقی را تمرین کنند. توجه به این نکته لازم است که اگر پدر و مادر در گفتار از امور اخلاقی سخن بگویند اما در عمل به گفته های خویش بی اعتنا باشند، این تناقض سبب بی اعتمادی کودک نسبت به همه آن آموزش ها می شود و اثر زیان بارتر اینکه کودک دانستن و عمل نکردن را از پدر و مادر فرامی گیرد.
– تکرار و ممارست
طبیعی است انجام هر عملی با تکرار و ممارست آسان می شود و گاه به صورت عادی درمی آید. تربیت اخلاقی کودک اغلب از راه ایجاد همین عادت ها امکان پذیر است؛ زیرا هنوز از چنان رشد فکری و روانی بهره مند نیست که بتوان از راه آموزش قواعد و ضوابط اخلاقی، به تربیت اخلاقی او پرداخت. از این رو اخلاق کودک، اخلاق مبتنی بر عادات است. بنابراین باید زمینه هایی برای او فراهم آورد که برخی امور پسندیده را در عمل تجربه کند و با تکرار آن ها، عادت های نیکو در وجود او شکل گیرد.
– تهیه برنامه عملی
اگر کودکان به صورت عملی کاری انجام دهند، بهتر یاد می گیرند. بنابراین بهتر است والدین به کمک فرزندان برنامه ای تهیه کنند و سعی کنند هر روز یک رفتار یا عمل اخلاقی انجام دهند.
تهیه کننده : امیر حسین خوشرو اول – معاونت فناوری آموزشگاه
تائید کننده : آقای محمد فرازی – معاونت پرورشی آموزشگاه