مقدمه
بازی ها فقط بر مبنای نوع فعالیت طبقه بندی نمی شوند. از دیدگاه روانشناسی 6 نوع بازی وجود دارند که کودکان بر اساس سن، خلق و خو و زمینه اجتماعی در آن ها شرکت می کند.
بازی چه قدر برای رشد کودک اهمیت دارد؟ وقتی کودک مشغول بازی می شود، علاوه بر پرورش خلاقیت و مهارت های تصویرسازی، در حال رشد و پرورش مهارت های مهم اجتماعی مانند رعایت نوبت، همکاری و تعامل با دیگران است.
بازی ها فقط بر مبنای نوع فعالیت طبقه بندی نمی شوند. از دیدگاه روانشناسی 6 نوع بازی وجود دارند که کودکان بر اساس سن، خلق و خو و زمینه اجتماعی در آن ها شرکت می کند.
بازی های فعال:
این نوع بازی بیشتر در نوزادان و کودکان بسیار کوچک دیده می شود. بازی انفرادی به فعالیت هایی گفته می شود که در واقع کودک بازی نمی کند بلکه مشغول فعالیت هایی می شود که ظاهرا شبیه حرکات تصادفی بدون استفاده ازهیچ وسیله ای هستند. علیرغم آنچه به نظر می رسد، قطعا این فعالیت کودک بازی است و زمینه را برای انواع دیگر بازی در آینده آماده می کند.
بازی های انفرادی (مستقل):
همانطور که از نام این بازی مشخص است، کودک به تنهایی مشغول بازی می شود. این نوع بازی از اهمیت زیادی برخوردار است چون به کودک یاد می دهد خودش را سرگرم کند و زمینه را برای رضایت فردی در آینده فراهم می کند. همه کودکان می توانند به تنهایی بازی کنند اما این نوع بازی بیشتر در کودکان حدود 2 تا 3 سال متداول است.
علت شیوع بازی های انفرادی در این محدوده سنی، خودمحوری کودکان است، عدم وجود مهارت های ارتباطی مناسب هم می تواند از علل دیگر باشد. اگر کودک خجالتی باشد و یا همبازی خود را به خوبی نشناسد، ممکن است این نوع بازی را ترجیح دهد.
بازی های مشاهده ای:
این نوع بازی در کودکان کوچکتری متداول است که در حال رشد و گسترش دایره لغات هستند. این نوع بازی زمانی اتفاق می افتد که کودک بازی کودکان دیگر را تماشا می کند اما در آن شرکت می کند. نگران این رفتار کودک نباشید. این رفتار کودک می تواند به دلیل خجالتی بودن یا تلاش برای یادگیری قوانین باشد و یا احتمال دارد کوچکترین عضو باشد و ترجیح بدهد کمی عقب تر بایستد و در بازی شرکت نکند.
بازی های موازی:
اگر دو کودک 3 ساله را با هم در یک اتاق قرار بدهید، خواهید دید که آنها در کنار هم و در دنیای کوچک خودشان مشغول بازی و سرگرمی هستند.
این نوع بازی نشان دهنده عدم علاقه کودکان به یکدیگر نیست، آنها مشغول بازی موازی هستند. علیرغم ارتباط اجتماعی ناچیز همبازی ها با یکدیگر، کودکانی که بازی موازی انجام می دهند در واقع مهارت های رعایت نوبت و دیگر ضرورت های اجتماعی را از یکدیگر یاد می گیرند چون حتی با وجود اینکه به نظر می رسد به یکدیگر توجهی ندارند اما معمولا رفتار یکدیگر را تقلید می کنند. این نوع بازی به عنوان پل مهمی برای ورود به مراحل بعدی بازی در نظر گرفته می شود.
بازی های مشارکتی:
این نوع بازی کمی با بازی موازی تفاوت دارد، بازی کردن جداگانه کودکان از ویژگی های بازی های اشتراکی است با این تفاوت که کودکان هنگام انجام این بازی ها با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. به طور مثال کودکان در حالی که مشغول ساختن شهری با مکعب های اسباب بازی هستند با یکدیگر مشارکت می کنند. بازی اشتراکی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا به کودکان کمک می کند تا تعداد زیادی از مهارت ها را رشد دهد. این مهارت ها شامل اجتماعی شدن، حل مسئله، همکاری و پرورش زبان است. کودکان از طریق بازی های اشتراکی شروع به شکل دهی رابطه های دوستی واقعی می کنند.
بازی های گروهی:
بعد از پشت سر گذاشتن همه مراحلی که به آن اشاره شد، کودکان بازی کردن با همدیگر را شروع می کنند. این نوع بازی بیشتر در اواخر خردسالی متداول است، البته کودکان خردسالی که خواهر یا برادر بزرگتر دارند این نوع بازی را زودتر شروع می کنند. بازی های گروهی به کودک کمک می کند تا همه مهارت های اجتماعی را که پیش از این آموخته است با یکدیگر ترکیب کند و آنها را به کار گیرد. بازی های گروهی زمینه تعاملات آینده کودک را به عنوان یک بزرگسال فراهم می کند.
در حالی که این مراحل برای رشد اجتماعی کودک مهم و ضروری هستند، انواع دیگر بازی نیز وجود دارند که به رشد و تکامل کودک کمک می کنند. این نوع بازی ها معمولا بعد از مرحله بازی های گروهی انجام می شوند و شامل انواع ذیل هستند:
بازی های نمایشی: بازی نمایش یا تخیلی، نوعی از بازی است که به رشد تخیل کودک کمک می کند. علاوه بر این کودک همکاری، رعایت نوبت و به اشتراک گذاشتن را یاد می گیرد و مهارت زبانی او تقویت می شود. از طریق انجام این نوع بازی، کودکان در خصوص عملکرد در جوامع بزرگتر آموزش می بینند.
بازی های رقابتی:
رعایت قوانین و نوبت از مهم ترین درس هایی است که کودک از این نوع بازی یاد می گیرد که می تواند به صورت فردی یا گروهی باشد. در صورت برنده شدن این نوع بازی می تواند بسیار سرگرم کننده و جالب باشد اما همیشه آمادگی صحبت کردن با کودک را در صورت باخت او داشته باشید.
بازی های جسمی:
این نوع بازی بیشتر در مورد توانایی های فیزیکی است و کمتر به مهارت های اجتماعی مرتبط است. مهارت های حرکتی ظریف و درشت در این نوع بازی نقش مهمی دارند. این نوع بازی از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا کودکان را به فعالیت و تحرک تشویق می کند.
بازی های ساخت و سازی:
این نوع بازی مفاهیمی مانند دستکاری، ساختن و ترکیب مناسب اشیا را به کودک می آموزد. مهارت های شناختی در این نوع بازی از اهمیت زیادی برخوردارند چون کودک مفهوم عملکرد بهینه را کشف می کند.
تهیه کننده : محبوبه دلبریان آموزگار پایه دوم
تایید کننده : مهدی بافنده معاون فناوری دبستان