مقدمه

یکی از عمده ترین جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی جرم جعل می باشد این جرم با قلب حقیقت، اعتماد عمومی به اسناد و مدارک قابل استناد در روابط اجتماعی را مخدوش و باعث ایجاد جو بی اعتمادی و تزلزل در روابط حقوقی می شود با پیشرفت سریع و تحولات نوین در وسایل ارتباطی که یکی از ویژگی بارز آنها سرعت، تنوع و تسهیل روابط می باشد، در جرم جعل سنتی نیز تغییراتی در شکل و ماهیت حادث شده که جرم جعل رایانه ای حاصل این تغییرات تکنولوژی می باشد. جرم جعل رایانه ای با جعل سنتی دارای تفاوتهای اساسی بوده و قطعاً قوانین جزایی سنتی در مبارزه با این جرم نوین کارایی تام نداشته و همین امر قانونگذار کشورها را ناگزیر از تصویب قوانین جدید نموده که کشور ما از این حیث مستثنی نیست. ماده 6 قانون جرایم رایانه ای مصوب 1388 و ماده 68 قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382 در حال حاضر به عنوان رکن قانونی جعل رایانه ای می باشند. همچنین در ماده 131 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح به جرایم خاص نظامیان در خصوص جعل رایانه ای نیز باید اشاره نمود. رکن مادی جرم جعل رایانه ای وفق ماده 6 قانون مذکور شامل افعال مثبتی همچون تغییر داده ها، ایجاد داده های قابل استناد یا وارد کردن متقلبانه داده به آنها و … بوده و بر اساس ماده 68 قانون تجارت الکترونیک شامل جعل داده پیامهای دارای ارزش مالی و اثباتی می باشد.

   بیان مسئله

جعل در لغت به معنای دگرگون کردن و ساختن می باشد در جرم جعل سنتی مرتکب نسبت به نوشته جات،اسناد ، مهر و امضای اشخاص دخل و تصرف کرده  و با تقلب آن ها را به قصد اضرار به دیگری تغییر می دهد. در قانون مجازات اسلامی و همچنین قانون جرایم رایانه ای  جرم جعل بیان شده است.
تفاوتی که بین جرم جعل سنتی با جعل رایانه ای وجود دارد بستر ارتکاب می باشد جرم جعل رایانه ای درفضای دیجیتال  مثل رایانه و نسبت به داده ها  صورت می گیرد.قانون مجازات اسلامی  در ماده 523 بیان می دارد:
جعل و تزویر عبارتند از:ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص غیر رسمی یا رسمی ، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو با اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این ها به قصد تقلب.

ماده 6 قانون جرایم رایانه ای در خصوص جعل رایانه ای بیان می دارد:
هر کس به طور غیرمجاز مرتکب اعمال زیر شود، جاعل محسوب می‌شود:

• تغییر یا ایجاد داده‌های قابل استناد یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه داده به آنها.
• تغییر داده‌ها یا علائم موجود در کارت‌های حافظه یا قابل پردازش در سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا تراشه‌ها یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه داده‌ها یا علائم به آنها.

بنابراین تفاوت جعل سنتی و جعل رایانه ای تفاوت در بستر ارتکاب می باشد زیرا برخلاف جعل سنتی که ملموس و مادی می باشد جعل رایانه ای ملموس نبوده و در فضای مجازی  ودیجیتال  و نسبت به داده ها اعمال می شود.
تفاوت دیگر جعل رایانه ای و جعل سنتی در این است که جعل رایانه ای صرفا در قالب فعل مثبت واقع می شود و به صورت ترک فعل قابل ارتکاب نمی باشد .این نکته را می توان از عباراات قانونگذار متوجه شد که از عبارت تغییر  دادن که فعلی مثبت می باشد در قانون جرایم رایانه ای استفاده کرده است           .
البته لازم به ذکر است که واژه قابل استناد که در ماده 6 قانون جرایم رایانه ای از آن عنوان شده است بی دلیل و معنا نبوده و داده های تغییر یافته می بایست ارزشمند بوده و قابلیت ورود ضرر را داشته باشند.

شایع ترین موارد جعل رایانه ای

استفاده از فضای دیجیتال زمینه را برای بروز جرایم فراوانی مهیا کرده است که یکی از این جرایم جعل می باشد .مصادیق جعل رایانه ای فروان می باشد که در ادامه به شایع ترین آنها می پردازیم:

1. فیشینگ:در این جرم با استفاده ااز وارد کردن ایمیل کاربر،به کلید اختصاصی دست پیدا کرده و مورد سوءاستفاده قرار می گیرد.
2. امضای الکترونیکی:با پیشرفت علم و تکنولوژی امضای الکترونیکی هم مورد استفاده واقع شده است و همین بستری را جهت ارتکاب جعل در این زمینه فراهم کرده است .با ساختن امضای الکترونیکی که شباهت فروانی با امضای اصلی دارد زمینه جهت سوءاستفاده و ورود ضرر به صاحب اصلی اامضا فراهم می شود.
3. جعل ایمیل:استفاده از ایمیل دورغین و موهوم اگر به قصد ورود ضرر و سوءاستفاده باشد از مصادیق جعل رایانه ای می باشد.
4. تخریب و اخلال در داده های رایانه ای و مخابراتی:هدف سودجویی و ورود ضرر می باشد.که می تواند منجر به ارتکاب جرایمی از قبیل سرقت و کلاهبرداری رایانه ای بشود.
5. جعل معنوی و ورود داده های خلاف واقع جهت ورود ضرر به دیگیری یا تشویش اذهان عمومی

عنصر قانونی
ماده 6 قانون جرایم رایانه ای مقرر میدارد: هر كس به طور غير مجاز مرتكب اعمال زير شود، جاعل محسوب و به حبس از يك تا پنج سال يا جزاي نقدي از بيست ميليون(20/000/000) ریال تا یکصد میلیون ریال(100/000/000)ریال يا هر دو مجازات محكوم خواهدشد            :
الف: تغيير يا ايجاد داده هاي قابل استناد يا ايجاد يا واردكردن متقلبانه داده به آنها
ب: تغییرداده ها يا علائم موجود در كارتهاي حافظه يا قابل پردازش در سامانه هاي رايانه اي يا مخابراتي يا تراشه ها يا ايجاد يا وارد كردن متقلبانة داده ها يا علائم به آنها.
در کنار این ماده جرم جعل در تعریفی که شورای اروپا نموده است نیز مورد توجه قرار گرفته است، شورای اروپا اینگونه تعریف میکند: ( وارد كردن، تغيير، محو يا موقوف سازي داده هاي كامپيوتري يا برنام ههاي کامپیوتری و دیگر مداخلات در زمینۀ داده پردازی از طریق یا تحت شرایطی که در قوانین ملی تشریح شده است، متشکل جرم جعل است، اگر به خاطر هدف های مرسوم، چنین جرمی ارتکاب یافته باشد.)
عنصر مادی
در جرم جعل رایانه ای عنصر مادی جرم به صورت فعل مثبت مادی است که از طریق تغییر و ایجاد و وارد کردن می باشد.
با توجه به ماده 6 قانون جرایم رایانه ای عبارت ( داده های قابل استناد ) نکاتی را القاء می کند: نکته اول این است که جعل در مورد داده هایی که قابلیت استناد داشته باشد حادث می شود لذا باید ارزش برای ارائه به مراجع مختلف را داشته باشد و صرف تغییر و استفاده از داده ها منجر به جعل نخواهد شد .
در این ماده عبارت ( … یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه داده ها ) آمده است. حال به بررسی آن می پردازیم. نکته ای که وجود دارد این است که این صفت متقلبانه به چه نحوی است. با ملاحظه به ماده 6 به این صورت می باشد که صفت متقلبانه تنها به ایجاد و وارد کردن برمی گردد و نه به قبل از آن. یعنی به طور کلی در جمله ابتدایی مهم قابل استناد بودن می باشد و در جمله بعدی متقلبانه. لذا درتغییر و ایجاد داده های قابل استناد مرتكب فایلی را که قبلا نبوده است ایجاد کرده است و یا در صورت وجود آن در محتوا تغییری ایجاد نکرده و فقط جابجا کرده باشد در حالی که در مورد … ایجاد یا وارد کردن از قبل فايل و داده ها موجود بوده است و مرتكب در محتوای داده ها ازطریق ایجاد مطلب در محل مربوطه و یا وارد کردن داده ها از محل دیگر به آن ها به صورت متقلبانه ایجاد کرده است.
در ماده 6 و در بند 2 این ماده نوع دیگری از جعل رایانه ای مدنظر قانون گذار بوده است و آن هم مربوط به تغییر داده ها و علائم موجود در کارت های حافظه و قابل پردازش در سامانه های رایانه ای و یا تراشه ها و همچنین ایجاد و وارد کردن متقلبانه این داده ها می باشد.
استفاده از سند مجعول که در جعل سنتی وجود دارد در قانون جرایم رایانه ای نیز اشاره شده است. ماده 7 استفاده از داده ها و تراشه را پیش بینی کرده است که نشان می دهد در جعل رایانه ای استفاده از داده هایی که در ماده 6 اشاره شده نیز جرم می باشد    .
عنصر روانی
در ماده 6 و 7 قانون جرایم رایانه ای به صورت صراحت به عنصر روانی نپرداخته است ولی در ماده6 به نظر می رسد قانون گذار با استفاده از بیان کلمات ( هر کس به طور غیر مجاز اعمال ذیل را مرتکب شود….) در صدد بیان عنصر روانی جرم جعل رایانه ای بوده است. در جعل سنتی عنصر روانی آن عمد می باشد ولی در این ماده عنصر روانی مبهم می باشد و به نوعی است که هم عمد و هم غیرعمد را شامل می گردد و سوء نیت به معنای عمد در تحقق آن شرط نمی باشد و اگر شخصی به صورت غیرمجاز مرتکب مواردی که در بند های ماده 6 قانون جرایم رایانه ای شود اگر چه غیرعمد، ولی مجرم و مستوجب کیفر می باشد. با توجه به اصول کلی حقوق جزا و تفسير قوانين به نفع متهم اين جرم از جرايم مادي نمی باشد در نتیجه عنصر رواني جرم جعل رایانه ای علم و عمد می باشد و همچنین با توجه به مادة ۶ نيازمند سوء نیت خاص است و مرتکب علاوه بر قصد مجرمانه باید قصد نتیجه را نیز داشته باشد.
با شرح داده شده در مورد جرم جعل رایانه ای و بررسی ارکان متشکله چنین جرمی به این نتیجه می رسیم که این نوع از جرایم همانند نوع سنتی خود می باشد و قانونگذار هم بر مبنای آن جزییات را ذکر نموده است.

مجازات جرم جعل رایانه ای

قانونگذار در ماده 6  و 7قانون جرایم رایانه ای مجازات جعل رایانه ای  و استفاده از داده های مجعول را بیان نموده است با توجه به ماده 6 این قانون:
هرکس مرتکب جعل رایانه ای بشود به مجازات حبس از یک تا پنج سال و جزای نقدی از بیست تا یک صدمیلیون ریال محکوم می شود.
در ادامه در ماده 7 این قانون بیان شده است که:هرکس با علم به مجعول بودن داده ها یا کارت ها یا تراشه ها از آنها استفاده کند به مجازات مقرر در ماده قبل محکوم می شود و مقصود همان مجازات جعل رایانه ای می باشد.
بنابراین مجازات جعل و استفاده از داده های مجعول رایانه ای برابر می باشد

وکیل بررسی مجازات جعل رایانه ای

جرم جعل برای همگان آشنا بوده و کمتر کسی می باشد که با این جرم آشنا نباشد اما در خصوص جعل رایانه ای وضع به این صورت نبوده و کمتر کسی هست که با این جرم و مصادیق آن آشنا باشد از سوی دیگر با توجه به جدید و پیچیده بودن این جرم ، آشنایی نسبت به قوانین خاص و ظرافت های خاص در جهت دفاع از حقوق مرتکب و بزه دیده سبب می شود که افراد ناگزیر به استفاده  از وکلای با تجربه و متخصص در این زمینه باشند.

زیرا جرایمی مانند دسترسی غیر مجاز ، استفاده از پهنای باند بین المللی و … زوایای فنی پیچیده ای دارد که آشنایی نسبت  به آنها و استفاده از مواد قانونی جهت دفاع از حقوق خود خارج از توان افراد عادی می باشد.
لازم به ذکر است که طببعتا برای درک و تشخیص زوایای دعاوی تخصصی استفاده از‌وکلایی که خود در آن زمینه خاص صاحب تجریه عملی باشند در اولویت قرار خواهند داشت.

جعل رایانه ای و افعال و رفتارهای مجرمانه

وکیل جعل رایانه ای وفق قانون بیان میدارد سه رفتار و فعل است که مورد نظر مقنن میباشد:

تغییر: به معنای پدید آوردن و دگرگونی در داده هاست. تغییر نسبت به داده است که موجود است و محتوای آن دگرگون میشود. از این جهت تفاوت میان تخریب و جعل رایانه ای پدیدار میشود که مرتکب در تخریب رایانه ای جز یا کل داده را مورد هدف قرار میدهد و ماهیت و پیکره آن را دگرگون میسازد ولی در جعل رایانه ای جز داده مورد تغییر قرار میگیرد.

ایجاد: ایجاد به معنای ساختن و پدید آوردن داده ای است که پیش از آن نبوده است. لذا ایجاد داده به معنی پدید آوردن یک متنی است که دارای معنا و محتوا و ماهیت و هدف است که تا پیش از این چنین متنی موجود نبوده است. لذا اگر کسی به داده ای که موجود است چیزی را بیفزاید رفتار و فعلش تغییر است نه ایجاد.

وارد کردن: وارد کردن تنها فعل و رفتاری است که ویژه جعل رایانه ای است و در جعل سنتی پیش بینی نشده است. در ذات و ماهیت وارد کردن به نوعی تغییر است ولی به معنای وارد نمودن متن یا داده ای به داده صحیح و با اصالتی است که از پیش موجود بوده است.

شرط قابل استناد بودن در جعل رایانه ای

داده های موضوع جعل رایانه ای باید قابلیت استناد داشته باشند لذا جعل رایانه ای یک جرم مطلق است که زیان رسانی در آن مطلقا شرط نیست هر چند موجب بروز و ورود ضرر و آسیب بشود که در اینصورت از موارد تشدید کیفر خواهد بود.

امضای دیجیتال

یکی از برجسته ترین داده های استنادپذیر، امضای دیجیتال است که نشانگر هویت شخص در فضای سایبر است. مطابق بند ی ماده یک قانون تجارت الکترونیکی، امضای الکترونیکی عبارت است از هر نوع علامت منضم شده یا به نحو منطقی متصل شده به داده پیام است که برای شناسایی امضا کننده مورد استفاده قرار میگیرد. امضای الکترونیکی خود داده محسوب میشود و هر کس آن را دگرگون کند مرتکب جعل رایانه ای شده است.

شرایط امضای الکترونیکی مطمئن

مطابق ماده ١٠ قانون تجارت الکترونیکی، امضای الکترونیکی مطمئن باید دارای شرایط زیر باشد:

الف: نسبت به امضا کننده منحصر به فرد باشد.
ب: هویت امضا کننده داده پیام را معلوم کند.
ج: به وسیله امضا کننده یا تحت اراده انحصاری او صادر شده باشد.
د: به نحوی به یک داده پیام متصل شود که هر تغییری در آن داده پیام قابل تشخیص کشف باشد.

استفاده از داده مجعول

وکیل متخصص جعل رایانه ای در تبیین شق دوم عنوان معنونه تحت عبارت”جعل رایانه ای و استفاده از داده های مجعول” بیان میدارد:

استفاده از داده مجعول از جهت ویژگی های رفتار مانند استفاده از سند مجعول در قانون مجازات اسلامی است.
مطابق فرمایش حضرت علی (ع) که می فرمایند: ((اشیا را به تعاریف اضدادشان بشناسید)) میتوان در جهت تعریف استفاده از داده مجعول چنین بیان داشت: اگر کسی از سندی بی اعتبار که فاقد اصالت و اعتبار است به عنوان ابزاری فریبکارانه استفاده نماید و اتفاقا مال دیگری را هم ببرد مورد از موارد کلاهبرداری خواهد بود و در زیر مجموعه استفاده از داده مجعول قرار نمیگیرد.
مطابق ماده ٧ قانون جرایم رایانه ای (ماده ٧٣۵ قانون مجازات اسلامی) هرکس با علم به مجعول بودن داده ها یا کارتها یا تراشه ها از آنها استفاده نماید به مجازات مندرج در ماده فوق محکوم خواهد شد.

ارکان استفاده از داده های مجعول

وکیل جعل رایانه ای و وکیل استفاده از داده های مجعول ویژگی های عمومی جرم استفاده از داده های مجعول را چنین بیان میدارد:
موضوع استفاده از داده مجعول سلامت روابط اداری و معاملی است زیرا در این جرم صحت و اصالتی در کار نیست که خدشه دار گردد (مانند جعل رایانه ای) از طرفی الزامی نیست که استفاده از داده مجعول به نتیجه مجرمانه بینجامد و استفاده از داده مجعول همچون جعل رایانه ای جرمی مطلق است و شرط حصول نتیجه در آن مفقود است.
استفاده از داده مجعول باید در فضای سایبر و از رهگذر سامانه های رایانه ای، مخابراتی و کارتهای حافظه انجام گیرد پس اگر استفاده از داده مجعول در فضای بیرونی (فضای غیر سایبری) انجام شود جرم استفاده از داده مجعول رخ نداده است.

ارتباط جعل رایانه ای و استفاده از داده مجعول

استفاده از داده مجعول و جعل رایانه ای با هم ارتباط و پیوستگی ندارند و ملازمه ای میان آنها برقرار نمیباشد. لذا اگر کسی سندی را در دنیای واقع جعل نماید (جعل سنتی) و سپس آن را اسکن بنماید و از طریق رایانه و فضای سایبر آن را برای سازمان یا نهادی بفرستد؛ استفاده از داده مجعول رخ داده و مورد از مصادیق ماده ٧٣۵ میباشد و بر عکس اگر کسی جعل رایانه ای انجام دهد مانند آنکه متن یک قرارداد الکترونیکی را تغییر دهد و یا اینکه چنین قرارداد مجعولی را بیابد و سپس آن را چاپ کند و به نهادی تحویل دهد مورد از موارد استفاده از “سند” مجعول است نه استفاده از “داده” مجعول.

رکن روانی استفاده از داده مجعول

وکیل استفاده از داده مجعول بیان میدارد: در استفاده از داده مجعول همچون استفاده از سند مجعول، آگاهی مرتکب به جعلی بودن، برجسته ترین عنصر رکن روانی است.
آگاهی به جعلی بودن با آگاهی و اطلاع به بی اعتبار بودن نیز فرق دارد و اگر کسی تصور کند که داده ای که در اختیار اوست بی اعتبار است و از آن استفاده نماید موضوع از موارد ماده ٧٣۵ نخواهد بود.

نمونه رای جعل رایانه ای

خصوص اتهام آقای……..  دایر بر جعل داده‌های قابل استناد رایانه‌ای و استفاده از داده‌های مجعول در ارائه به سازمان اطلاعات سپاه به شرح کیفرخواست صادره از دادسرای عمومی و انقلاب تهران دادگاه با بررسی جامع اوراق و محتویات پرونده، شکایت شکات و گزارش‌های جامع مرکز بررسی جرایم سازمان یافته سایبری و تحقیقات جامع دادسرا و قرار مجرمیت و کیفرخواست صادره از ناحیه دادسرا و سایر قرائن و امارات موجود در پرونده و اینکه متهم و وکیل مدافع دفاع مناسبی در پاسخ به برخی اتهامات ارائه ننموده‌اند، بنابراین بزهکاری متهم مذکور در نظر دادگاه محرز و مسلم بوده و با استناد به ماده734 قانون مجازات اسلامی و مواد ۶ و ۷ قانون جرایم رایانه‌ای مصوب ۵/۳/۸۸ درخصوص جعل داده‌های قابل استناد رایانه‌ای و استفاده از داده‌های مجعول هر کدام به تحمل یک سال حبس محکوم می‌نماید رأی صادره حضوری ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در محاکم تجدیدنظر استان تهران است.

فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد از آن تحت عنوان جرم قلمداد می شود یکی از جرایمی که برای آن مجازات تعیین شده است جرم جعل می باشد . جعل در واقع به معنای ساختن و دگرگون کردن می باشد.در قانون مجازات اسلامی جرم جعل و مجازات آن بیان شده است درست است که جرم جعل واژه ای جدید نیست اما جرم جعل رایانه ای در قانون جرایم رایانه ای به صورت خاص مورد توجه قرار گرفته است  مصادیق این جرم نیز به مانند جعل سنتی می باشد با این تفاوت که ابزار مورد استفاده در جعل رایانه ای متفاوت می باشد.در واقع دلیل جرم انگاری به صورت خاص توسط قانونگذار پیشرفت تکنولوژی و کاربرد روزافزون آن در زندگی های مدرن امروز می باشد که زمینه را برای سوءاستفاده برخی افراد مهیا کرده است زیرا به راحتی و در سطح گسترده قابل انجام بوده و به دلیل مشخص نبودن هویت مرتکب امکان کشف و دستیابی با دشواری روبه رو می باشد.بنابراین قانونگذار برآن شده است که از پیشرفت این جرائم در سطح گسترده جلوگیری کرده و چه بسا بستری را برای پیشگیری از این جرم فراهم کند.

نتیجه گیری

عصر حاضر را به حق عصر فن اوری اطلاعات نامیده اند . رایانه یکی از ساخته های بسیار مهم و منحصر به فرد بشری است که همه ابعاد زندگی اجتماعی را دگرگون ساخته و آثار گسترده و شگرفی برجای گذاشته است. فن آوری اطلعات در قلمرو حقوق کیفری تحولات چشم گیری ایجاد کرده است. امروزه رایانه و فضای سایبر ( مجازی ) امکان بیش از پیش رفتارهای ضد اجتماعی را به وجود آورده است. از جمله این رفتارها که نشأت گرفته از رایانه و فضای سایبر می باشد « جعل رایانه ای » است. در نظام تقنینی ایران با دو نوع بزه جرم و بررسی عناصر متشکله آن ایجاد می گردد. بزه جعل رایانه ای در حقوق کیفری ایران در قوانین مجازات جرایم نیروهای مسلح ( ماده 131 ) ، تجارت الکترونیکی ( ماده 68) و قانون جرایم رایانه ای ( ماده 6) امده است و قبل از وضع قوانین مذکور هر آنچه از سر قانونگذاری ایران در مورد جعل بیان گردیده است ناظر به بزه جعل سنتی بوده است.  مرتکب جرم جعل رایانه ای در هر دو قانون با توجه به عبارت “هر کس” هم شامل اشخاص حقیقی و هم حقوقی است و موضوع بزه نیز داده پیامهای دارای ارزش مالی و اثباتی و داده های قابل استناد می باشد.و جعل رایانه ای الزاماً بایستی در فضاهای مجازی رایانه ای واقع و همانند جعل سنتی جرمی عمدی است. در خصوص جرایم رایانه ای به صورت عام (که شامل موضوع این پایان نامه نیز می باشد) ، آیین دادرسی از جمله در بحث صلاحیتهای مراحل مقدماتی رسیدگی، کشف و مستندسازی و غیره دارای خصوصیات ویژه و متمایزی با سایر جرایم سنتی بوده و قوانین سنتی را با چالش هایی مواجه نموده که برای مقابله موثر با این جرایم لزوم بازنگری و تدوین قوانین جدید کاملاً احساس می گردد.

با این وجود اگر چه وسیله در تحقق این جرم شرط می باشد ولی نوع وسیله در ارتکاب این جرم شرط نمی باشد و آنچه که مهم است وسیله ای ملاک می باشدکه موجبات ورود به فضای مجازی را برایس تحقق جرم فراهم سازد . جعل رایانه ای مانند جعل کلاسیک یک جرم مطلق است و کافی است که داده مجعول قابلیت اضرار داشته باشد ، به محض آنکه امکان ایراد ضرر وجود پیدا کند ، بزه جعل تحقق می یابد.

منابع و مآخذ

1. آریا ، ناصر ، فرهنگ اصطلاحات رایانه و شبکه رایانه مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی ، تهران ، 1372
2. اصلانی ، حمیدرضا ، حقوق فن آوری اطلاعات ، چاپ اول ، نشر میزان ، تهران ، 1384
3. سالاری ، مهدی ، حقوق جزای اختصاصی جعل و تزویر ، نشر میزان ، چاپ اول ، تابستان 1386
4. دزیانی ، محمدحسن ، ادله اثبات دعوی در حقوق کیفری ایران شماره 65
5. محمدی فردوئی ، عطاالله ، بررسی جزایی عناصر بزه جعل رایانه ای در حقوق ایران ، 1397
6. موسسه حقوقی امین عدالت کبریا ، تهران

تهیه کننده : مهدی بافنده – معاونت فناوری دبستان پسرانه امام حسین (ع) کاشمر

تایید کننده : جناب آقای یوسف پور –  استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر